Çocukluk Çağı Akut Lösemisi Tedavisinde 6-MP (6-merkaptopurin)

6-MP (6-merkaptopürin), Çocukluk Çağı Akut Lenfoblastik Lösemi (ALL) tedavisinde standart kemoterapi protokollerinin temel bileşenlerinden biridir. Özellikle idame (maintenance) tedavi fazında önemli rol oynar. İlacın temel özellikleri şu şekildedir:

🔬 1. Etki Mekanizması:

6-MP, pürin analoğu bir antimetabolittir. Hücre bölünmesi sırasında DNA ve RNA sentezini bozar. Bu sayede hızlı çoğalan lösemi hücrelerinin büyümesini durdurur.

Hücre içinde aktif metabolitlere dönüşür:
6-thioguanine nucleotide (6-TGN) ve methyl-mercaptopurine nucleotide (MeMPN) gibi aktif formlar DNA’ya entegre olarak hücreyi apoptoza zorlar.
S fazına özgü etkili bir ajandır (DNA sentezi evresi).

💊 2. Kullanıldığı Tedavi Fazı:

6-MP genellikle idame tedavi (maintenance phase) sırasında, metotreksat ile birlikte oral olarak günlük verilir.
Bu faz 2-3 yıl kadar sürebilir ve hastalığın nüksetmesini önlemeyi amaçlar.

🧬 3. Farmakogenetik ve Doz Ayarlamaları:

TPMT (thiopurine S-methyltransferase) ve NUDT15 genlerinde mutasyon varsa toksisite riski artar. Bu nedenle genetik test önerilir.
Düşük TPMT aktivitesi → toksisite riski (özellikle miyelosupresyon)
Bu durumda doz azaltılması gerekebilir.

⚠️ 4. Yan Etkileri:

Miyelosupresyon (en yaygın – nötropeni, anemi, trombositopeni)
Hepatotoksisite (karaciğer enzim yüksekliği, nadiren sarılık)
Bulantı, kusma, iştahsızlık
Nadir durumlarda pankreatit, hipersensitivite reaksiyonları

🧪 5. İzlem ve Takip:

Kan sayımı (CBC) ve karaciğer fonksiyon testleri (LFT) ile düzenli izlem şarttır.
6-TGN düzeyi gibi aktif metabolit seviyeleri bazı merkezlerde takip edilebilir.
İlacın dozu, nötrofil düzeylerine ve karaciğer fonksiyonlarına göre ayarlanır.

📚 6. Klinik Kılavuzlardaki Yeri:

ALL-BFM, CCLG, COG, UKALL gibi uluslararası protokollerde standart bir ajan olarak yer alır.
Genellikle Metotreksat + 6-MP + Prednizon kombinasyonlarıyla uzun süreli kullanılmaktadır.